Przewodnik po systemach szalunkowych – rodzaje, zastosowania i bezpieczeństwo
Wybór odpowiedniego systemu szalunkowego to jeden z pierwszych etapów każdej inwestycji wymagającej głębokich wykopów, mający bezpośredni wpływ na bezpieczeństwo pracowników, stabilność konstrukcji oraz powodzenie całego przedsięwzięcia. Niewłaściwie dobrane szalunki mogą prowadzić do poważnych konsekwencji, takich jak awarie konstrukcji, osuwanie się gruntu, a w skrajnych przypadkach – groźne wypadki na placu budowy.
Decyzja o zastosowaniu konkretnego rozwiązania nie jest łatwa, zwłaszcza że na rynku dostępna jest szeroka gama systemów szalunkowych, różniących się materiałem, konstrukcją oraz przeznaczeniem. Wybór pomiędzy szalunkami drewnianymi, metalowymi, systemowymi czy geotechnicznymi powinien być podyktowany nie tylko kosztami, ale przede wszystkim specyfiką prac, warunkami gruntowymi oraz wymaganiami technicznymi danego projektu. Odpowiednie dopasowanie szalunków to gwarancja sprawnego przebiegu robót, oszczędności czasu oraz minimalizacji ryzyka wystąpienia błędów konstrukcyjnych. Zatem, jak zrobić szalunek, aby nie zawiódł? Przedstawiamy w tym artykule.
Szalunek – co to za konstrukcja?
Jeśli nie wiesz, co to jest szalunek, bo dopiero rozpoczynasz swoje przygotowania do prac ziemnych, postaramy się wyjaśnić to jak najprościej. Standardowo, szalunki to tymczasowe konstrukcje stosowane w budownictwie do formowania i podtrzymywania świeżo wylanego betonu, aż do momentu jego stwardnienia i osiągnięcia wymaganej wytrzymałości. Pełnią one istotną funkcję w kształtowaniu elementów konstrukcyjnych, takich jak fundamenty, ściany, stropy czy słupy, zapewniając im odpowiednią geometrię oraz stabilność.
Warto na wstępie zaznaczyć, że na rynku dostępne są także szalunki geotechniczne, które różnią się nieco od tych budowlanych. Są one wykorzystywane zwykle podczas prac takich, jak kładzenie kabli podziemnych, budowa instalacji wodno-kanalizacyjnych, budowa studni, remonty rurociągów itp. Służą one jako zabezpieczenie głębokich wykopó
Rodzaje szalunków i ich zastosowanie
Aby nie pogubić się w gąszczu różnych rozwiązań, jakie oferuje technika, przygotowaliśmy jasny podział szalunków, co ułatwi późniejszy wybór rozwiązań dla konkretnego projektu.
Podział ze względu na materiał wykonania
- Szalunki drewniane – wykonane z desek lub płyt drewnopochodnych, stosowane głównie w mniejszych projektach budowlanych. Charakteryzują się łatwością w obróbce i niskim kosztem, jednak ich trwałość jest ograniczona, co sprawia, że są przeznaczone głównie do jednorazowego użytku.
- Szalunki metalowe – wykonane ze stali lub aluminium, cechują się dużą wytrzymałością i możliwością wielokrotnego użycia. Są bardziej odporne na warunki atmosferyczne i uszkodzenia mechaniczne, co czyni je idealnym rozwiązaniem w projektach wymagających wysokiej trwałości.
- Szalunki z tworzyw sztucznych – lekkie i łatwe w montażu, odporne na wilgoć i korozję. Dzięki swojej elastyczności mogą być stosowane w skomplikowanych kształtach konstrukcji, jednak ich wytrzymałość mechaniczna jest niższa w porównaniu z szalunkami metalowymi.
- Szalunki styropianowe – łączą funkcję formowania betonu z izolacją termiczną, co czyni je popularnym rozwiązaniem w budownictwie energooszczędnym. Są lekkie i łatwe w montażu, jednak ich zastosowanie jest ograniczone do określonych typów konstrukcji.
Podział ze względu na zastosowanie
- Szalunek fundamentowy – stosowany do formowania ław i płyt fundamentowych, zapewniających stabilność całej konstrukcji budynku. W ostatnich latach popularne są gotowe szalunki fundamentowe, które przyspieszają proces budowy i gwarantują wysoką precyzję wykonania.
- Szalunek pod wylewkę – używany przy wykonywaniu posadzek i stropów, gdzie istotne jest uzyskanie równej i gładkiej powierzchni. Musi być odpowiednio wypoziomowany i stabilny, aby zapewnić jednolitą grubość wylewki.
- Szalunek kwadratowy, słupowy – takie szalunki to specjalistyczne formy stosowane do kształtowania pionowych elementów nośnych o różnych przekrojach.
- Szalunki geotechniczne – specjalistyczne systemy stosowane w pracach ziemnych, mające na celu zabezpieczenie ścian wykopów przed osunięciem.
Rodzaje szalunków do głębokich wykopów
Jeśli prace przewidują głębokie wykopy, konieczne jest zastosowanie odpowiednich systemów szalunkowych. które zapewnią stabilność ścian wykopu oraz bezpieczeństwo pracowników. Wybór właściwego rozwiązania zależy od wielu czynników, takich jak rodzaj gruntu, głębokość wykopu, obecność wód gruntowych czy bliskość istniejącej zabudowy. Oto szalunki do wykopów, które najczęściej stosuje się w geotechnice:
- Szalunki aluminiowe – lekkie i wytrzymałe, przeznaczone do mniejszych projektów inżynieryjnych. Dzięki modułowej konstrukcji umożliwiają szybki montaż i demontaż, co przyspiesza tempo prac. Lekka waga nie wymaga angażowania wielu pracowników – montaż jest możliwy do przeprowadzenia w zaledwie dwie osoby. Maksymalna głębokość wykopu dla tego systemu wynosi 3 metry. W wykopach o niewielkich głębokościach świetnie sprawdza się także obudowa stalowa lekka.
- Obudowa stalowa elementowa – Zaawansowany system obudowy stosowany w głębokich wykopach oraz w trudnych warunkach gruntowych. Jest to szalunek składający się z modułowych paneli stalowych, które można dostosowywać do szerokości i głębokości wykopu.
- Komora dylowa – stosowana jest najczęściej w dużych miastach, i oprócz samego wykopu liniowego chroni także sąsiadującą infrastrukturę.
- Systemy płytowo-słupowe – składają się z dwóch głównych elementów: płyt zabezpieczających ściany wykopu oraz słupów nośnych, które przenoszą siły parcia gruntu i zapewniają odpowiednią sztywność całej konstrukcji. Modularna konstrukcja sprawia, że systemy mogą być dostosowywane do specyficznych warunków geotechnicznych, umożliwiając ich wykorzystanie w różnych rodzajach wykopów.
Szalunek systemowy czy tradycyjny?
Szalunek systemowy to prefabrykowana konstrukcja modułowa, która umożliwia szybki montaż i demontaż, dzięki czemu znacząco skraca czas realizacji prac budowlanych. Wykonany jest zazwyczaj ze stali, aluminium lub tworzyw sztucznych, co zapewnia wysoką trwałość i możliwość wielokrotnego użycia. W przeciwieństwie do tradycyjnych szalunków drewnianych, które wymagają ręcznego dopasowywania i są mniej odporne na uszkodzenia, systemowe rozwiązania oferują większą stabilność oraz precyzję wykonania. Drewniane rozwiązania wymagają większego nakładu pracy przy każdym użyciu, podczas gdy gotowe moduły można szybko łączyć i rozkładać bez konieczności każdorazowego docinania materiału. Mimo że szalunki tradycyjne są tańsze w zakupie, ich ograniczona trwałość i podatność na uszkodzenia sprawiają, że nie zawsze są najlepszym wyborem. Gotowe szalunki systemowe można wykorzystywać wielokrotnie, co sprawia, że inwestycja się zwraca.
Korzyści wynikające z zastosowania gotowych szalunków
Gotowe szalunki fundamentowe oraz systemowe znajdują coraz szersze zastosowanie w budownictwie dzięki swojej precyzji i oszczędności czasu. Ich główne zalety to:
- Szybszy czas montażu i demontażu, co redukuje czas realizacji inwestycji.
- Mniejsze ryzyko błędów wykonawczych, dzięki fabrycznej produkcji i precyzji wykonania elementów.
- Możliwość wielokrotnego użytku, co obniża koszty materiałowe przy dużych projektach.
- Bezpieczeństwo pracy przy wykopach.
Prace ziemne wymagają szczególnej ostrożności i stosowania odpowiednich zabezpieczeń. Podstawowe zasady bezpieczeństwa obejmują:
- Regularne kontrole stanu technicznego szalunków, zwłaszcza przy elementach stalowych i aluminiowych.
- Odpowiednie podparcie i stabilizacja konstrukcji, aby zapobiec osunięciom gruntu.
- Stosowanie sprzętu ochronnego, takiego jak kaski, rękawice antypoślizgowe i obuwie robocze.
- Precyzyjne dostosowanie systemu szalunkowego do głębokości i rodzaju gruntu, aby uniknąć nadmiernych obciążeń i potencjalnych zagrożeń.
FAQ
Kiedy zdjąć szalunek z nadproża?
Szalunek z nadproża można zdjąć, gdy beton osiągnie odpowiednią wytrzymałość, co w standardowych warunkach atmosferycznych (temperatura około 20°C) zajmuje 7–14 dni. Dokładny czas zależy od klasy betonu, wielkości obciążenia oraz warunków otoczenia, takich jak wilgotność i temperatura.
Po jakim czasie zdjąć szalunek z wieńca?
Szalunek z wieńca można usunąć zazwyczaj po 10–14 dniach, jeśli beton osiągnął co najmniej 70% swojej docelowej wytrzymałości. Wpływ na ten proces mają warunki pogodowe oraz skład mieszanki betonowej – w temperaturach niższych niż 10°C beton wiąże wolniej, co może wydłużyć czas do 14–21 dni.
Jaki szalunek do budowy studni?
Wybór szalunku zależy od głębokości wykopu, średnicy studni oraz warunków gruntowych. Jednym z efektywnych rozwiązań są systemy słupowo-komorowe, które umożliwiają zabezpieczenie wykopów o kształcie prostokątnym, często stosowane przy budowie studni, komór rozdzielczych czy przepompowni.