Zasady bezpieczeństwa przy pracach w wykopach głębokich
Prace przy wykopach głębokich wymagają szczególnej ostrożności i przestrzegania ścisłych zasad bezpieczeństwa. Łamanie przepisów może prowadzić do poważnych konsekwencji, takich jak wypadki przy pracy, uszkodzenie mienia czy nawet katastrofy budowlane. Ignorowanie przepisów, które są wyraźnie zapisane w ustawach i rozporządzeniach, może także skutkować nałożeniem wysokich kar pieniężnych oraz odpowiedzialnością prawną. Niestety, wiele osób zaangażowanych w prowadzenie głębokich wykopów nie zna wymaganych norm i naraża się na sankcje. W niniejszym artykule zebraliśmy podstawową wiedzę o wykopach ziemnych i zasadach BHP. Zapraszamy do lektury!
Zabezpieczenie wykopu – przepisy prawne
W Polsce obowiązują konkretne przepisy dotyczące zabezpieczenia wykopów, zawarte m.in. w Rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 6 lutego 2003 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy podczas wykonywania robót budowlanych. Zgodnie z nimi, każdy wykop o ścianach pionowych i głębokości powyżej 1 m musi być zabezpieczony przed możliwością osunięcia się ścian wykopu. Dopuszczalne są trzy główne metody zabezpieczenia:
• skarpowanie wykopu pod kątem bezpiecznego nachylenia. Zgodnie z przepisami BHP, nachylenie skarpy powinno być dostosowane do rodzaju gruntu oraz głębokości wykopu.
• podparcie lub rozparcie ścian wykopu za pomocą odpowiednich konstrukcji.
• zastosowanie obudowy (szalunków) zabezpieczającej ściany wykopu przed osunięciem.
Z myślą o bezpieczeństwie, szczególnie po zmroku oraz w nocy, a także w czasie, gdy prace w wykopie są wstrzymane, konieczne jest ustawienie wokół wykopu barier ochronnych. Te bariery powinny być wyposażone w czerwone światła ostrzegawcze, które informują o niebezpieczeństwie. Zgodnie z przepisami zawartymi w paragrafie 15 ust. 2 rozporządzenia, bariery ochronne powinny być zbudowane z deski krawężnikowej o wysokości 15 cm oraz poręczy, która znajduje się na wysokości 1,1 m.
Zabezpieczenie wykopu – BHP
Obszar wykopu powinien być odpowiednio oznakowany, aby zapobiec wypadkom zarówno wśród pracowników, jak i osób postronnych. Do kierownika prac należy odpowiednie oznakowanie terenu i zastosowanie takich elementów, jak:
• bariery ochronne wokół wykopu
• tablice informacyjne i ostrzegawcze
• zabezpieczenia wejść do wykopu oraz zapewnienia bezpiecznych ścieżek dla pracowników
Z myślą o bezpieczeństwie, szczególnie po zmroku oraz w nocy, a także w czasie, gdy prace w wykopie są wstrzymane, konieczne jest ustawienie wokół wykopu barier ochronnych. Te bariery powinny być wyposażone w czerwone światła ostrzegawcze, które informują o niebezpieczeństwie. Zgodnie z przepisami zawartymi w paragrafie 15 ust. 2 rozporządzenia, bariery ochronne powinny być zbudowane z deski krawężnikowej o wysokości 15 cm oraz poręczy, która znajduje się na wysokości 1,1 m.
Zabezpieczenie wykopu – BHP
Najważniejszym aspektem zabezpieczenia wykopu jest zapobieganie osunięciom się ziemi. W tym celu konieczne jest odpowiednie zabezpieczenie ścian wykopu za pomocą skarpowania lub stosowania systemów szalunkowych. Wybór metody zabezpieczenia zależy od takich czynników jak:
• rodzaj gruntu
• głębokość wykopu
• czas trwania prac ziemnych
• warunki terenowe (np. obecność wody gruntowej)
Jak głęboko można kopać bez zezwolenia?
W polskim Prawie budowlanym nie ma jednoznacznej zasady, która mówi, że wykopy o określonej głębokości nie wymagają zgłoszenia lub pozwolenia. Konkretne wymogi dotyczące uzyskiwania pozwolenia na budowę oraz zgłoszenia budowy są określone w Ustawie z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane (tekst jednolity: Dz. U. z 2023 r., poz. 682). Najistotniejsze artykuły, które regulują ten temat, to:
• Art. 29 ust. 1 oraz Art. 30 – definiują one rodzaje budynków i prac budowlanych, które nie wymagają pozwolenia na budowę, ale powinny być zgłoszone do właściwego organu administracji architektoniczno-budowlanej.
• Art. 29 ust. 2 – wskazuje, jakie roboty budowlane można realizować bez konieczności uzyskania pozwolenia na budowę oraz bez potrzeby zgłaszania ich do administracji.
Jak to się odnosi do wykopów?
Prawo budowlane nie wskazuje bezpośrednio granicznej głębokości, do której wykopy mogą być wykonywane bez zgłoszenia lub pozwolenia. Zamiast tego mówi o konkretnych rodzajach robót budowlanych, które mogą być wykonywane bez tych formalności. W szczególności:
• Wykopy związane z budową obiektów budowlanych (np. fundamentów, sieci infrastruktury) są ujęte jako element całości robót budowlanych i wymagają pozwolenia na budowę lub zgłoszenia, w zależności od charakteru i skali inwestycji.
• Art. 29 ust. 2 pkt 1 mówi, że nie wymaga ani pozwolenia, ani zgłoszenia „utwardzenie powierzchni gruntu na działkach budowlanych”, co może być interpretowane jako niewielkie roboty ziemne, ale nie ma jednoznacznego wskazania dotyczącego głębokości wykopu.
Szalunki do wykopów – jedna z najskuteczniejszych metod zabezpieczenia ścian wykopów
Szalunek wykopu jest jedna z najskuteczniejszych metod zabezpieczenia ścian wykopu przed osuwaniem się. Szalunki pełnią funkcję stabilizacyjną, a także zapewniają bezpieczne warunki pracy w wykopie. W zależności od głębokości i specyfiki wykopu stosuje się różne typy szalunków:
• szalunki aluminiowe – lekkie, łatwe w montażu, przeznaczone do płytkich wykopów i miejsc o ograniczonym dostępie. Ten system szalunków boksowych został opracowany w formie modułowej. Wraz ze słupami narożnymi stanowi kompletny boks liniowy lub włazowy, zdolny do pracy na głębokościach do 3,0 m.
• obudowy stalowe lekkie – solidne i wytrzymałe, stosowane przy głębszych wykopach, pozwalające na zabezpieczenie przed naporem gruntu.
• obudowy stalowe elementowe – boxy o uniwersalnym zastosowaniu.
• komory dylowe – specjalne systemy szalunkowe stosowane w trudnych warunkach terenowych, gdzie przestrzeń na wykopy jest ograniczona i ciasna.
• obudowy słupowo płytowe podwójne – stosowane w dużych i głębokich wykopach, gwarantujące stabilność ścian i ochronę przed osunięciem i zniszczeniem infrastruktury sąsiadującej.
Rozpory do wykopów
Rozpory to zazwyczaj stalowe elementy, które służą jako podpory, utrzymując stabilność ścian wykopu. Działają one na zasadzie przenoszenia sił z obciążenia gruntu na inne elementy konstrukcyjne, takie jak szalunki czy ściany wykopu. Dzięki temu zmniejszają ryzyko osunięcia się ziemi i zapewniają bezpieczeństwo podczas prac budowlanych. Zazwyczaj montuje się je w odległości nie większej niż 1,2 m od siebie.
Kontrola warunków terenowych i ogólne poszanowanie dla przepisów BHP
Regularna kontrola warunków terenowych polega na ocenie stanu gruntu, poziomu wód gruntowych oraz stabilności ścian wykopu, co pozwala na wczesne wykrycie ewentualnych zagrożeń. Równie ważne jest ogólne poszanowanie dla przepisów BHP, które mają na celu ochronę zdrowia i życia pracowników. Pracownicy wykonujący prace przy wykopach głębokich powinni być odpowiednio przeszkoleni i świadomi zagrożeń, jakie wiążą się z tym rodzajem robót. Znajomość procedur bezpieczeństwa, umiejętność rozpoznawania ryzyka osunięcia się ziemi czy stabilności ścian wykopu to podstawowe elementy takiego szkolenia. W ich interesie leży nie tylko dbałość o własne zdrowie i życie, ale także o bezpieczeństwo współpracowników.